Kripto varlıklara ilişkin olarak T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı (“Hazine Bakanlığı”) bünyesinde yaklaşık iki yıldır detaylı çalışmalar yapıldığı, hem kripto varlıklar ile hizmet sağlayıcılara ilişkin hukuki alt yapının hem vergilendirme hem de suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanının önlenmesi açısından mevzuatların oluşturulması konusunda hazırlıkların devam ettiği bilinmekteydi.

Nitekim, özellikle son birkaç aylık süreçte hem kripto varlıklardaki değer artışları, hem ticari hayat içerisinde söz konusu varlıkların kullanılması başlanması hem de bazı kripto varlık hizmet sağlayıcılarda gerçekleştiği iddia olunan zimmet olayları ile birlikte kripto varlıkların regüle edilmesi konusunda Hazine Bakanlığı tarafından hızlı aksiyonlar almaya başladığı görülmektedir.

Bu aksiyonların ilk adımı olarak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından 16 Nisan 2021 tarih ve 31456 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmasına Dair Yönetmelik ile birlikte ilk kez “kripto varlık” tanımı yapılmıştır.

Bu bağlamda kripto varlık “dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıklar” olarak nitelendirilmiştir.

Yine söz konusu Yönetmelik ile kripto para platformlarına para transferlerinde ödeme kuruluşlarının kullanılmayacağı sadece bankaların kullanabileceği belirtilmiş ve kripto paraların ödeme aracı olarak kullanılamayacağı hüküm altına alınmıştır.

Bu düzenlemenin akabinde, 1 Mayıs 2021 tarihli ve 31471 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Mali Suçları Araştırma Kurulu’nun Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (“Yönetmelik”) ile birlikte “kripto varlık hizmet sağlayıcıları” 1 Mayıs 2021 itibariyle MASAK yükümlülüklerine tabi kuruluşlar kapsamına alınmıştır.

Bahse konu düzenleme ile birlikte “kripto varlık hizmet sağlayıcılarından” kastın ne olduğu hususu ortaya çıkmıştır.

MASAK söz konusu yönetmelik değişikliğini takiben kripto varlık hizmet sağlayıcılarının MASAK mevzuatı kapsamındaki yükümlülüklerine ilişkin olarak temel esasların yer aldığı Rehber yayınlamıştır.

Rehberde ilk göze çarpan husus kripto varlık hizmet sağlayıcıların kastın kripto varlıkların alım satımlarına elektronik işlem platformları üzerinden aracılık eden kurumlar (kripto para platformları) olduğunun belirtilmesidir.

Kripto para platformları MASAK mevzuatı kapsamında önemli yükümlülüklere tabi tutulacaktır. Bu yükümlülüklere aşağıda kısaca yer verilmiş olup, her bir yükümlülüğün kripto para platformlarının süreçleri ve operasyonları üzerindeki etkilerinin net olarak ortaya çıkartılabilmesi için platformlar tarafından  bu yükümlülükler için oluşturulan yönetmeliklerin kapsamlı analiz edilmesi önem arz edecektir.

MÜŞTERİNİN TANINMASI YÜKÜMLÜLÜĞÜ

5549 sayılı Suç Gelı̇rlerı̇nı̇n Aklanmasının Önlenmesı̇ Hakkında Kanun’un (“5549 Sayılı Kanun”) 3’üncü maddesine göre yükümlüler, müşterinin tanınmasına ilişkin esaslar kapsamında; kendileri nezdinde yapılan veya aracılık ettikleri işlemlerde işlem yapılmadan önce, işlem yapanlar ile nam veya hesaplarına işlem yapılanların kimliklerini tespit etmek ve gerekli diğer tedbirleri almak zorundadır.

Bu bağlamda platformlar ile yatırımcılara arasında ilişki sürekli iş ilişkisi tanımına girdiği için tüm yatırımcılar için, herhangi bir tutar gözetmeksizin kimlik bilgilerinin alınması, bu bilgilerin teyit edilmesi gerekmektedir.

Bu noktada en önemli husus, kimlik tespiti yapılmadan önce hiçbir şekilde yatırımcının kabul edilmemesi, işlem yapılmamasıdır.

Kripto varlık platformlarında müşteri kabulleri yüz yüze yapılmak yerine ya aracılar vasıtasıyla ya da elektronik ortamda yapıldığından, bu tür kimlik tespitlerinin ancak MASAK mevzuatı kapsamında yer alan tebliğ ve yönetmelikler ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu, Sermaye Piyasası Kurulu gibi diğer otoriteler nezdindeki düzenlemeler çerçevesindeki şartların sağlanması koşuluyla kabul edileceği vurgulanmaktadır.

Rehber’de gerçek kişilerde ve tüzel kişilerde kimlik tespitinin nasıl yapılacağı, iş ilişkinin nasıl sona erdirileceği detaylı olarak açıklanmaktadır.

ŞÜPHELİ İŞLEM BİLDİRİMİ YÜKÜMLÜLÜĞÜ

Kripto para platformları şüpheli bir işlemle karşılaştığında, işlem hakkında yetki ve imkanlar ölçüsünde araştırma yaparak edinilen bilgi ve bulguları değerlendirmek ve şüpheli işlem olabileceğini düşündüğü işlemleri Şüpheli İşlem Bildirim Formu ile birlikte MASAK’a bildirmek zorundadır.

Şüpheli işlem bildiriminde herhangi bir parasal sınır bulunmamaktadır. Yine şüpheli işlemden kasıt tek bir işlem olabileceği gibi birden çok işlem de tek bir form ile şüpheli işlem olarak bildirilmektedir.

Bildirimler şüpheli işlemin oluştuğu tarihten en geç on iş günü içinde, önemli derecede şüphe varsa ivedilikle yapılmalıdır.

MASAK kendilerine bildirilen şüpheli işlemleri kapsamlı olarak değerlendirmekte ve bu inceleme sonunda işlemin mevzuata aykırı olup olmadığına karar vermektedir. MASAK tarafından söz konusu incelemenin yapılması için süreler söz konusudur. Kripto para platformları bu süreler dolana kadar yatırımcının mevcut yatırım tutarını blokede tutmakla yükümlüdür.

Bu noktada en önemli husus “şüpheli işlem” ile “ihbar” müesseselerinin karıştırılmamasıdır.  İhbar müessesesinde bildirimi yapan kurum işlemin 5549 Sayılı Kanun hükümlerine aykırı bir işlem olduğunu tespit etmiş olup ve gereken adımların atılması için MASAK’a bildirimde bulunmaktadır. Şüpheli işlemde ise işlemin 5549 Sayılı Kanun kapsamında risk unsuru taşıyabileceği düşünülerek detaylı inceleme için MASAK’a bildirimi söz konusudur.

BİLGİ VE BELGE VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ

Kripto para platformlarının 5549 Sayılı Kanun’un 7. maddesi uyarınca MASAK ve denetim elemanları tarafından istenilecek her türlü bilgi, belge ve kayıtları, erişimi sağlamak için gerekli tüm bilgi ve şifreleri tam ve doğru olarak öze kanunlarda yer alan yazılı hükümler saklı kalmak kaydıyla bilgi vermekle sorumludur.

DEVAMLI BİLGİ VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ

Yükümlüler, Hazine Bakanlığı tarafından belirlenen tutarları aşan işlemleri MASAK’a bildirmek ile yükümlüdürler. Raporlamaya tabi tutulacak işlemler, hangi sürelerde raporlama yapılacağı MASAK tarafından belirlenmektedir.

MUHAFAZA VE İBRAZ YÜKÜMLÜLÜĞÜ

5549 Sayılı Kanun kapsamında, yükümlüler, Kanun’la getirilen yükümlülüklere ve işlemlerine ilişkin her türlü ortamdaki belgeleri düzenleme tarihinden, defter ve kayıtları son kayıt tarihinden, kimlik tespitine ilişkin belgeleri ise son işlem tarihinden itibaren sekiz yıl süreyle muhafaza ve istenmesi halinde yetkililere ibraz etmekle yükümlüdür.

YAPTIRIMLAR:

Kripto para platformlarının MASAK mevzuatına aykırı hareketlerine ilişkin olarak oluşabilecek yaptırımlar ihlal edilen yükümlülüğe, ihlal sayısına göre idari para cezası ya da hapis cezası şeklinde değişmektedir.

2021 yılına ilişkin olarak idari para cezaları;

Şüpheli işlem bildiriminde bulunulduğunu, denetim elemanları ve mahkemeler dışında hiç kimseye açıklayamayacakları” şeklindeki yükümlülüğün ihlali ile bilgi ve belge verme ve muhafaza ve ibraz yükümlülüklerinin ihlali halinde bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezasına hüküm verilir.

Kripto para platformlarının MASAK Mevzuatı kapsamındaki yükümlülüklerine ilişkin olarak mevcut süreç ve operasyonlarını gözden geçirmesi ve tüm dokümantasyon, müşteri kabul süreçlerinin bu bağlamda revize edilmesi gerekmektedir. MASAK Mevzuatı  kapsamlı bir mevzuat olduğu için bu noktada dikkatli adımlar atılması, tüm yönetmeliklerin ve rehberlerin incelenmesi ve gerekli noktalarda uzman görüşlerinin alınması faydalı olacaktır.