21 Eylül 2022 tarihli 31960 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tüketici Hakem Heyetleri Yönetmeliği, 27.11.2014 tarih ve 29188 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tüketici Hakem Heyetleri Yönetmeliğini (“Mülga Yönetmelik”) yürürlükten kaldırılmıştır. Söz konusu yönetmelikte tüketici hakem heyetlerinin kurulması ve çalışmasına yönelik usul ve esaslar düzenlenmiştir.

i)Tüketici Hakem Heyeti’ne Başvuru Nasıl Yapılır?

Tüketici Hakem Heyetine başvuru, tüketicinin yerleşim yerinin bulunduğu veya tüketici işleminin yapıldığı yerdeki Tüketici Hakem Heyeti’ne yapılabilir. Uyuşmazlıkla ilgili olarak Tüketici Hakem Heyeti tarafından tüketici aleyhine verilen karar verilmesi halinde tebligat ve bilirkişi ücretleri Bakanlıkça karşılanır. Uyuşmazlığın, tüketicinin lehine sonuçlanması durumunda ise, tebligat ve bilirkişi ücretleri kararın tebliğinden itibaren bir ay içinde karşı tarafça ilgili vergi dairesi müdürlüğüne ödenir. Bu şekilde tüketicinin, aleyhe sonuçlanabilecek bir başvuruda giderlerin kendi üzerinde kalacağı düşüncesi ile Tüketici Hakem Heyetleri’ne başvurmaktan geri durmasının önüne geçilmek istenmiştir.

Ayrıca, şahsen veya avukat aracılığıyla; elden, posta yoluyla veya elektronik ortamda e-Devlet kapısı üzerinden Tüketici Bilgi Sistemi (“TÜBİS”) ile Tüketici Hakem Heyetleri’ne başvuru yapılabilir. Elektronik ortamda yapılan başvuruların TÜBİS ile yapılması zorunludur.

ii)Tüketici Hakem Heyeti’nin Görev ve Yetki Alanı Nedir?

2022 yılı itibarıyla değeri 15 bin 430 liranın altında bulunan uyuşmazlıklarda tüketici hakem heyetlerine başvuruda bulunmak zorunlu iken, daha fazla sayıda uyuşmazlığın yargıya intikal etmesinin önüne geçilmesi amacıyla hakem heyetine başvurunun parasal değeri 30 bin liraya yükseltilmiştir. Yönetmeliğin Görev alanı başlıklı 6. Maddesi uyarınca “Tarafların 09.06.1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunundaki hakları saklı kalmak kaydıyla; değeri 30 bin Türk Lirasının altında bulunan uyuşmazlıklarda tüketici hakem heyetlerine başvurmak zorunludur. Bu değer ve üzerindeki uyuşmazlıklar için tüketici hakem heyetlerine başvuru yapılamaz.” şeklinde düzenlenmiştir. İlgili maddede belirtildiği üzere parasal sınırı aşan kısımdan feragat etmek suretiyle de tüketici hakem heyetine başvuruda bulunulabilecektir. Bu doğrultuda, belirtilen bu parasal sınır her takvim yılı başından itibaren geçerli olmak üzere, yine o yıl içinde yeniden değerleme oranında arttırılarak uygulanacaktır. Ayrıca, Tüketici Hakem Heyetleri’nin görevi kapsamında olan uyuşmazlıklarda arabulucuya başvurma şartı bulunmamaktadır.

İşbu Yönetmeliğin Yetki alanı ve iş bölümü başlıklı 7. Maddesi uyarınca “Tüketici hakem heyetlerinin yetki alanı ve iş bölümü Bakanlıkça belirlenir.” şeklinde düzenlenmiştir. Bu surette tüketici hakem heyetine yapılan başvurular, tüketicinin yerleşim yerinin bulunduğu veya tüketici işleminin yapıldığı yerdeki tüketici hakem heyetine yapılabilir. Tüketici hakem heyeti kurulmayan ilçelerde ise Bakanlıkça belirlenen o ilçe için belirlenen hakem heyeti yetkili kılınmıştır. Başvuru yapılabilecek ilçede tüketici hakem heyetinin kurulmamış olması halinde ise başvurular o ilçe kaymakamlığına yapılabilecektir. Başvurular, kaymakamlıklarca gereği yapılmak üzere Tüketici Bilgi Sistemine gecikmeksizin kaydedilerek Bakanlıkça belirlenen yetkili tüketici hakem heyetine iletilir. 21 Eylül 2022 tarihli 31960 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tüketici Hakem Heyetleri Yönetmeliği ile birlikte tüketicilerin hak arama yolları kolaylaştırılmıştır.

iii) Tüketici Hakem Heyeti’nin Çalışma Usul ve Esasları Nelerdir?

İlgili Yönetmeliğin dördüncü bölümünde tüketici hakem heyetlerine yapılacak olan başvuruların usul ve esasları düzenlenmiştir. Yönetmelik’in Başvuru başlıklı 11. Maddesi uyarınca “Tüketici hakem heyetine yapılan başvurular şahsen veya avukat aracılığıyla; elden, posta yoluyla veya elektronik ortamda e-Devlet kapısı üzerinden Tüketici Bilgi Sistemi ile yapılır.” şeklinde düzenlenmiştir.

Başvuruda bulunurken; başvuru sahibinin; adı, soyadı, veya unvanı, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları için T.C. kimlik numarası, diğer ülke vatandaşları için pasaport numarası ya da yabancı kimlik numarası, başvuru sahibinin tüketici olmaması durumunda vergi numarası, adresi ve varsa diğer iletişim bilgileri ile varsa vekilinin adı, soyadı, vergi kimlik numarası ile adresi, uyuşmazlık konusu, talebi ve Türk Lirası cinsinden uyuşmazlık değeri ile şikayet edilene ilişkin bilgilere yer verilmesi zorunlu unsurlardır.

Yönetmelik’te başvurunun elektronik ortamda yapılması halinde yapılan başvuruların Tüketici Bilgi Sistemi ile yapılması zorunludur. Başvurunun geçerli olabilmesi için uyuşmazlıkla ilgili başvuru formunun eksiksiz olarak doldurulması gerekmektedir. Başvuruda Yönetmelik’te düzenlenen zorunlu unsurları içeren dilekçe ve varsa delil oluşturan ilgili belgelerle birlikte tüketici hakem heyetine sunulur. Başvuruda bulunması gereken zorunlu bilgilerde eksiklik ya da tutarsızlık bulunması halinde hakem heyeti başkanı tarafından yazılı olarak 7 gün süre verilmek suretiyle başvuru sahibinden ek bilgi veya belge istenir. İlgili Yönetmeliğin Başvuru başlıklı 11. Maddesi’nin 5. Bendine ilişkin düzenleme ise 01.01.2023 tarihinde yürürlüğe girecektir.

İlgili Yönetmelik’teki düzenlemeye göre; bir uyuşmazlığa ilişkin olarak daha önceden kesinleşmiş olan tüketici hakem heyeti kararı bulunuyorsa; konusu, sebebi ve tarafları aynı olan uyuşmazlıkla ilgili Tüketici Hakem Heyeti’ne başvuruda bulunulması durumunda, Tüketici Hakem Heyeti re’sen ya da taraflardan birinin itirazı üzerine derdestlik ve kesin hüküm itirazını dikkate alabilecektir.

Uyuşmazlık konusuna ilişkin yapılan başvuru minvalinde tüketici hakem heyeti başkanı tarafından her türlü bilgi ve belge taraflardan istenir; ihtiyaç duyulması halinde ilgili kişi, kurum ve kuruluşlardan bilgi veya belge isteyebilir. İlgili kişi, kurum ve kuruluşlardan istenen bilgi ve belgelerin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içerisinde tüketici hakem heyetine sunulması gerekmektedir. Tarafların talep etmesi ve tüketici hakem heyeti başkanının uygun görmesi halinde 30 günlük süre uzatılabilir. Ancak, istenen bilgi ve belgelerin verilen süre içerisinde sunulmaması halinde dosyadaki içerisindeki bilgi ve belgelere göre karar verilir.

iv) Tüketici Hakem Heyeti Tarafından Verilen Kararların Hukuki Niteliği Nedir?

Tüketici hakem heyetince verilen kararlar İcra ve İflas Kanununun ilamların yerine getirilmesi hakkındaki hükümlerine göre yerine getirilir. Tüketici hakem heyeti tarafından verilen kararların niteliği tarafları bağlayıcı niteliktedir. Bu sebeple, hakem heyeti tarafından verilen kararlar yalnızca verildiği uyuşmazlık için hüküm ifade eder.

v) Tüketici Hakem Heyeti Kararlarına Karşı İtiraz Mercii Neresidir?

Yönetmelik’te taraflar hakem heyeti kararlarına karşı itiraz mercii tüketici mahkemeleri olarak belirlenmiştir. Taraflar, tüketici hakem heyeti kararlarına karşı tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde tüketici hakem heyetinin veya tüketicinin yerleşim yerinin bulunduğu yerdeki tüketici mahkemesine itiraz edebilir. İtiraz, tüketici hakem heyeti kararının icrasını durdurmaz. Ancak, tarafların talep etmesi halinde hakim, tüketici hakem heyeti kararını tedbir yoluyla icrasının durdurulmasına karar verebilir. İtiraz mercii olarak tüketici mahkemelerinin vermiş olacağı kararlar kesindir.

vi) Tüketici Hakem Heyetine Yapılan Başvurular Ne Kadar Sürede Sonuçlanmaktadır?

Tüketici Hakem Heyetine yapılan başvurular, başvuru tarih ve sırasına göre en geç 6 ay içinde görüşülerek karara bağlanır. Yapılan başvurunun niteliği de dikkate alınarak, karar süresi en fazla 3 ay daha uzatılabilir. Tarafların ivedi inceleme talebinde bulunması halinde hakem heyeti başkanı tarafından uygun görülmesi halinde başvuru, tüketici hakem heyetince öncelikli olarak sonuçlandırılır.

Tüketici hakem heyeti kararlarının, karar tarihinden itibaren 15 iş günü içerisinde taraflara VUK m.107/A maddesi hükümlerine göre kurulmuş olan teknik altyapı kullanılarak elektronik ortamda tebliği yapılır. Taraflar kendilerini avukatla temsil ettirmeleri halinde tebligat avukata yapılır.

vii) Tüketici Hakem Heyeti Kararlarının Tamamlanması Usulü Nedir?

Yönetmelik ile kararın tamamlanmasına ilişkin mülga yönetmelikte bulunmayan yeni bir usul getirilmiştir. Bu surette, yeni düzenleme ile “Kararın Tamamlanması” başlıklı madde 26 uyarınca; taraflara, nihai kararın tebliğinden itibaren 15 gün içerisinde, ilk başvuruda yer alan taleplerle ilgili karar verilmeyen hususlarda kararın tamamlanmasını isteme hakkı tanınmıştır. Tamamlanma kararının asgari hangi hususları içereceği de Yönetmelik’te ayrıca sayılmıştır. Tamamlanma kararına ilişkin olan 26. madde 1 Ocak 2023 tarihinde yürürlüğe girecektir.

Yeni düzenleme ile “Kararın Tamamlanması” başlıklı hükmü uyarınca; taraflara, nihai kararın tebliğinden itibaren 15 gün içerisinde, ilk başvuruda yer alan taleplerle ilgili karar verilmeyen hususlarda kararın tamamlanmasını isteme hakkı tanınmıştır.

SONUÇ

Tüm bu açıklamalar ışığında; tüketicilerin hak arama yolları kolaylaştırılarak söz konusu yönetmelikle birlikte il veya ilçe fark etmeksizin “parasal sınır” ayrımının ortadan kalkması, tüketici hakem heyeti bulunmayan ilçelerde başvuru imkanının getirilmesi ve başvurulardaki eksik veya tutarsızlıklardan dolayı ek bilgi ve belge sunulması imkanlarının getirilmiş olması tüketiciler bakımından bir anayasal hak olan hak arama hürriyeti açısından fayda sağlamıştır.